6. Risico's

Nieuw, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 15 miljoen.

De huidige coronacrisis heeft grote gevolgen voor gemeenten. De crisis raakt bijna elk beleidsveld waarop gemeenten actief zijn. We gaan uit van adequate compensatie door het Rijk voor de extra kosten die we moeten maken voor de uitvoering van rijksregelingen. Uiteraard zijn de ontwikkeling, duur en aard van de noodmaatregelen een belangrijke factoren die bepalen hoeveel kosten we uiteindelijk ook op langere termijn moeten maken en hoe groot de bereidheid van het Rijk zal zijn om de gemeenten passend tegemoet te komen.

Nieuw, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 10 miljoen.

In februari besloten de beheerders van het gemeentefonds de invoering van het gemeentefonds-nieuwe-stijl met een jaar uit te stellen tot 2022. Reden daarvoor was dat met name het verdeelmodel dat is ontwikkeld voor de klassieke taken – alles behalve het sociaal domein – onvoldoende werd bevonden. Op aangeven van Binnenlandse Zaken zijn vervolgonderzoeken ingesteld. In  de 2e helft van 2020 zijn die onderzoeken naar verwachting gereed. Dan moet duidelijk zijn of er bij het klassieke model substantiële verbeteringen zijn bereikt. Als dat zo is moeten de modellen klassiek en sociaal domein nog worden samengevoegd en geactualiseerd naar de stand 2021. Gemeenten weten dan wat het effect is van het nieuwe verdeelmodel. Het VNG-bestuur heeft de beheerders van het gemeentefonds laten weten dat er pas sprake kan zijn van herverdeling van middelen als dat gepaard gaat met een oplossing van de totale financiële pijn van gemeenten, de koek moet groter. Dit is de afgelopen maanden nog urgenter geworden. Onder meer de coronacrisis heeft de financiële mogelijkheden van gemeenten verder verslechterd.

Nieuw, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 8,5 miljoen.

De coronacrisis is aanleiding geweest voor een soort ‘stresstest’ in verband met risico’s. We hebben dit vertaald naar kwetsbaarheden in onze begroting. Zeker gezien de gebeurtenissen van de afgelopen tijd is het niet ondenkbaar dat deze effecten, of enkele daarvan, een impact zullen hebben op onze financiële huishouding.
We zien kwetsbaarheden onder andere op de volgende vlakken: opwaartse druk op loongebouw door krapte op de arbeidsmarkt, rentestijging, prijsstijgingen van aanbestedingen en de groei van de stad.

Nieuw, schadekans: waarschijnlijk, risicobedrag: € 2 miljoen.

In de afgelopen drie jaar is er regelmatig sprake geweest van schade als gevolg van droogte en stormen. Schade vindt plaats aan zowel bomen als beplanting, maar de gemeente maakt ook extra kosten voor het opruimen van de bomen en beplanting. Het maximale risicobedrag is gebaseerd op de schade van de afgelopen jaren. Naar verwachting zal extreem weer vaker voorkomen. Bij vervanging van beplanting en bomen wordt wel zoveel mogelijk rekening gehouden met risico's van droogte en stormen, zodat de nieuwe beplanting en bomen beter bestand zijn hiertegen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 10 miljoen.

Betreft onder andere  herijking gemeentefonds onderdeel sociaal domein, uitname Wlz, doordecentralisatie Beschermd wonen en macrobudget BUIG.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,5 miljoen.

De afgelopen jaren is geïnvesteerd in het stabiliseren van het aantal binnenkomende bezwaar- en beroepsprocedures en klachten en het wegwerken van de achterstanden. In 2019 was sprake van een aanzienlijke toename van aantallen binnenkomende zaken. Met name de gerechtelijke uitspraak in de vier voorbeeldzaken over Huishoudelijke Ondersteuning (HO) heeft in 2019 geleid tot een toename.
Nieuwe beleidsregels met een grote impact voor inwoners, zoals WMO (waaronder huishoudelijke ondersteuning) en kamerverhuur, zorgen nog steeds voor een toename van de werkvoorraad.
Ook nieuw type bezwaren als gevolg van diverse coronamaatregelen zijn van invloed op de werkvoorraad. Met de huidige capaciteit lopen de doorlooptijden van de bezwaarprocedures op met het risico op toenemende dwangsommen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 2,5 miljoen.

De curator van de failliete voormalig asbestsaneerder van het TR Ketelhuis Eindhoven, heeft in 2017 een claim ingediend bij de gemeente. De rechtbank heeft 4 september 2019 uitspraak gedaan. Het faillissement van Horyon  is niet veroorzaakt door de gemeente. Maar de gemeente heeft ten onrechte geweigerd de “meer-meerwerk” opdracht te verstrekken. De schade die daaruit voortvloeit moet in een aparte schadestaatprocedure  worden begroot. Er is dus nog geen concrete schadevergoeding toegewezen. De gemeente heeft op 28 november 2019 hoger beroep ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank. Hierna heeft de curator de gemeente gedagvaard in een schadestaatprocedure. Vervolgens heeft de gemeente bij memorie van eis in incident d.d. 11 februari 2020 het Hof verzocht om de tenuitvoerlegging van het rechtbank vonnis d.d. 4 september 2019 te schorsen. De gemeente is van oordeel dat de schadestaatprocedure moet worden geschorst zolang in hoger beroep nog wordt geprocedeerd over de schadeplichtigheid. Verder is de rechtbank verzocht om de aanhangige schadestaatprocedure naar de parkeerrol te verwijzen. Dat heeft de rechtbank inmiddels gedaan. De gemeente heeft inmiddels een memorie van grieven ingediend. Het vonnis wordt verwacht in de 2e helft van 2020.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: 5% tot 10% van € 1,58 miljoen.

Naar aanleiding van een eerste bestuursrechtelijke uitspraak van de Raad van State (8 februari 2017) zijn de gemeente en Lidl tot een minnelijke oplossing gekomen. Dit betreft een compensatie in natura, die is uitgewerkt in een vaststellingsovereenkomst (VSO), die beide partijen in maart 2019 hebben ondertekend. De bestuursrechtelijke procedure is hiermee per direct komen te vervallen. Echter, wanneer compensatie in natura door de gemeente Eindhoven niet slaagt, dient de gemeente Eindhoven Lidl in geld tegemoet te komen in een gefixeerde planschadevergoeding. Deze claim komt te vervallen bij het onherroepelijk worden van een nieuw bestemmingsplan voor de Hofdijkstraat. Planning: 3e kwartaal 2021.

Nieuw, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 10 miljoen.

De toereikendheid van de huidige budgetten kan onder druk komen te staan als gevolg van o.a. nieuwe beleidskeuzes en grote strategische investeringen. Ook de reguliere inkomsten uit bijvoorbeeld parkeren blijken in de huidige tijd geen zekerheid te zijn.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 1 miljoen.

Per 1 januari 2016 is onder druk van de Europese Unie de “Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen” in werking getreden. Dit betekent dat lagere overheden vennootschapsbelastingplicht (VPB) moeten betalen over de fiscale winsten die met ondernemingsactiviteiten worden behaald. De berekende VPB-last voor de periode 2016-2019 is gebaseerd op aannames en interpretaties van de wet- en regelgeving. De VPB-aangiftes over 2016 en 2017 zijn ingediend bij de belastingdienst en de voorlopige aanslag over 2017 is ontvangen en betaald.
Op onze balans hebben we, op basis van de berekende VPB-last 2016-2019, de nog te betalen VPB-last opgenomen. Omdat op dit moment op diverse onderdelen nog sprake is van open eindjes kunnen bij het indienen van de aanslagen 2018 en 2019 en bij vaststellen van de definitieve aanslag door de belastingdienst andere standpunten worden ingenomen, die leiden tot een andere uitkomst van de VPB-last. Voortschrijdend inzicht kan bovendien leiden tot aanvullingen op de aangiftes 2016 en 2017. De komende jaren kristalliseert de wet- en regelgeving en de afspraken met de belastingdienst zich verder uit waardoor het risico steeds verder zal afnemen. Vooralsnog nemen we een risico mee bij de berekening van ons weerstandsvermogen van afgerond € 1 miljoen.

Nieuw, schadekans: waarschijnlijk, risicobedrag: 0.5 tot 1.5 miljoen .

Het uitvoeren van wet- en regelgeving inspecties is (W&R), zoals asbest, legionella, brandveiligheid en overige veiligheid, in ons gemeentelijk vastgoed kan beschouwd worden als een reguliere taak van de gemeente. In 2020 heeft hier een verhoogde prioritering op plaatsgevonden. De bijbehorende inspecties worden op dit moment uitgevoerd en daarbij  bestaat de mogelijkheid dat naar voren komt dat er noodzakelijke en urgente maatregelen direct genomen moeten worden om aan de vigerende wet- en regelgeving te kunnen voldoen. Indien dergelijke zaken zich voordoen, zullen ze in de eerstvolgende P&C-product worden gemeld. Maatregelen die wel noodzakelijk, maar niet urgent zijn, zullen zoveel mogelijk worden opgevoerd in het MJOP en de financiële consequenties daarvan zullen worden vertaald naar de toekomstige begroting. De kosten van deze maatregelen, urgent en minder urgent, zijn op voorhand echter niet in te schatten.

Vervallen

Eind 2019 is tussen beide partijen een akkoord bereikt en is ingestemd met een vergoeding door de gemeente van € 36.500 ter finale kwijting. Dit bedrag is in 2019 betaald, daarmee is dit risico afgedaan.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,5 miljoen.

Als gevolg van lopende beroepszaken bestaat een risico voor de daadwerkelijke OZB-opbrengst, hier is geen voorziening voor. Of het risico zich voordoet is afhankelijk van rechterlijke uitspraken. Het kan leiden tot negatieve correcties van belastingjaren 2017, 2018, 2019, 2020 en 2021 in boekjaar 2021.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,8 miljoen.

Er is mogelijk sprake van een niet verrekenbaar btw-risico bij ProRail, dat (deels) door de gemeente moet worden gedekt. De fietsenstalling wordt gebouwd onder de voorwaarden van het actieplan fietsparkeren, dat landelijk opereert. Het actieplan fietsparkeren raakt dan ook een groot aantal Nederlandse gemeenten. De VNG heeft (in samenwerking met NS en ProRail) een brief met drie veel voorkomende situatieschetsen aan het ministerie van Financiën voorgelegd. Dit om te voorkomen dat elke gemeente zelfstandig naar de inspecteur moet of er een groot aantal identieke zaken aan de inspecteur van ProRail wordt voorgelegd. Met dit eenmalig voorleggen zouden alle gemeenten en ProRail duidelijkheid verkrijgen. Het ministerie van Financiën heeft de VNG gevraagd deze brief in te trekken. Reden hiervoor was een evident kasrondje in een van de scenario’s.
De casus fietsenstalling Neckerspoel achten wij (en ProRail) dusdanig afwijkend dat deze normaal gesproken akkoord bevonden moet worden. Er wordt echter geen garantie gegeven, aangezien fiscale wetgeving interpretabel is en de aandacht er bij de inspecteur van ProRail vanwege de VNG-brief op gericht is. Vandaar dat wij dit risico benoemen en willen dekken.
Het plan is gezamenlijk met ProRail de inspecteur van de belastingdienst alsnog te informeren en gaande het proces de btw regulier terugvragen. Wanneer de fiscus hier niet mee akkoord is zal ProRail in samenwerking met ons hier tegen in bezwaar gaan. Het risicobedrag wat hiervoor nu geraamd staat is € 1.530.900. Uitgaande van de verdeling 50% gemeente en 50% ProRail gaat het om € 765.450. De netto investering voor de gemeente zal met dit bedrag toenemen als de btw als niet verrekenbaar door de fiscus aangemerkt wordt.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 0,5 miljoen.

Parkeerterrein ‘t Eindje is geen gemeentelijk eigendom, maar het betaald parkeren op dit terrein wordt wel door de gemeente geëxploiteerd. De eigenaren van dit terrein hebben het contract over de exploitatie en het beheer van het terrein met ingang van 1 maart 2018 opgezegd, omdat ze van mening zijn dat er achterstallig onderhoud is. Op dit moment vinden daarover onderhandelingen plaats met de eigenaren. Voor een mogelijke extra onderhoudsimpuls is bij de 2e turap van 2017 een bedrag gereserveerd. De onderhandelingen over de onderhoudswerkzaamheden lopen, maar de eigenaren van  het parkeerterrein hebben ook de mogelijkheid om de exploitatie van dit parkeerterrein in eigen beheer te verzorgen. Als dat gebeurt, levert dat een structureel nadeel aan gederfde parkeerinkomsten op.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 2,5 miljoen.

Bij bruggen en viaducten die ouder zijn dan 20 jaar bestaat het risico dat de constructie niet meer voldoet aan de huidige verkeersintensiteit. Met visuele inspecties kan niet in beeld worden gebracht of de constructie voldoende is. Door middel van risicoanalyses wordt nader onderzocht of maatregelen noodzakelijk zijn.
Hierbij wordt getoetst aan het bouwbesluit. Indien er niet wordt voldaan, wordt onderzocht op welke wijze er wel weer aan het bouwbesluit kan worden voldaan. Dit kan door het kunstwerk te vervangen, maar een aslastbeperking hoort in bepaalde gevallen ook tot de mogelijkheden. De risicoanalyses gepland in 2020 worden nog verder uitgevoerd. De uitslag van de resultaten geven vooralsnog geen aanleiding om hier eventueel nader onderzoek naar te doen en/of acties op te ondernemen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,75 miljoen.

Met de reparatie van de wettelijke grondslag voor de subsidieverstrekking van Stichting Cultuur Eindhoven (SCE) is de casus Bibliotheek Eindhoven (BE) versus SCE een casus BE versus het college via SCE geworden. Hierover heeft de Commissie voor Bezwaarschriften (CvB) een advies aan het college van B&W gegeven. Het college heeft op basis van dit advies een Beslissing op Bezwaar (BoB) genomen. BE heeft de mogelijkheid tegen de BoB in beroep te gaan bij de Afdeling Bestuursrecht van de Raad van State (ABRvS). Het financiële risico als BE gelijk zou krijgen bij de ABRvS is volgens SCE circa € 750.000. Formeel is dit nu een financieel risico voor het college waar het tot nu toe (alleen) een financieel risico voor SCE was.

Bestaand, schadekans: mogelijk

De rechtszaak inzake het betwist eigenaarschap van de Kandinsky is afgerond. Er is besloten om de nieuwe informatie van de claimanten aan te bieden ter beoordeling van de restitutiecommissie. We zijn momenteel in afwachting van het nieuwe bindende advies van de restitutiecommissie. Dit nieuwe advies kan net als bij het eerste advies allerlei, en mogelijk langdurige, juridische en financiële consequenties hebben. De huidige inschatting is dat het advies voor de zomer 2020 komt maar mogelijk stuit de commissie op nieuwe informatie wat tot vervolgonderzoek en daarmee mogelijke vertraging kan zorgen.      

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0,5 miljoen.

De btw-sportvrijstelling is met ingang van 1 januari 2019 aangepast. Het betreft een aanpassing door het ministerie van Financiën op grond van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. Hierdoor is het gelegenheid geven tot sportbeoefening door gemeenten weer vrijgesteld van btw. Dit kost de gemeente geld omdat ze de betaalde btw op onder andere investeringen in sportaccommodaties (alsmede onderhoud en exploitatie) niet meer als vooraftrek kan terugkrijgen van de belastingdienst. Vanuit het Rijk (ministerie VWS) is hiervoor compensatie opgenomen. De compensatie voor gemeenten gaat via de specifieke uitkering sport (SPUK Sport). Aangezien er landelijk een (maximaal) plafond geldt voor de compensatie via de (jaarlijkse) specifieke uitkering, wordt het onderwerp als risico aangemerkt. De vaststelling van de specifieke uitkering sport 2019 vindt naar verwachting eind 2020/begin 2021 plaats. De aanvraag voor de specifieke uitkering sport 2020 is voor 1 maart 2020 ingediend. De vaststelling van de specifieke uitkering sport 2020 vindt naar verwachting eind 2021/begin 2022 plaats. Tot moment van (definitieve) vaststelling van de uitkering voor het betreffende jaar bestaat er vanwege het plafond onzekerheid of volledige compensatie plaatsvindt.

Vervallen

De gemeente Eindhoven en Stichting Ruimte (voorheen beheerder van een aantal gemeentelijke panden voor tijdelijk gebruik door creatieven) hebben in 2018 hun meningsverschillen voorgelegd aan de kantonrechter. Aanleiding was het besluit van de gemeente om de samenwerking met Stichting Ruimte te beëindigen. De kantonrechter heeft op 7 februari 2019 vonnis gewezen ten gunste van de gemeente. Stichting Ruime is in maart 2019 in hoger beroep gegaan en heeft een voorziening aangevraagd bij de voorzieningenrechter. De tenuitvoerlegging van het vonnis van de kantonrechter wordt hierdoor opgeschort gedurende de looptijd van het hoger beroep. Het Hof heeft eind juli 2019 uitspraak gedaan, wederom ten gunste van de gemeente. Uitvoering van het vonnis van de kantonrechter mag doorgaan en hoeft de uitkomst van het hoger beroep niet af te wachten. In mei 2020 heeft het Hof, naar aanleiding van het hoger beroep, eindarrest gewezen in deze zaak en daarbij de gemeente volledig in het gelijk gesteld. Het risico komt daarmee te vervallen.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 5 miljoen.

Betreft regeling die personen recht geeft op een bijdrage indien zij voldoen aan bepaalde criteria. Het kenmerkende van deze regelingen is dat de uitgaven ervoor en het aantal gebruikers ervan niet gelimiteerd zijn.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 0 tot 1,5 miljoen voor Eindhoven.

Er speelde een geschil tussen Attero en de Brabantse gewesten die in de Vereniging van contractanten (VvC) zijn verenigd. Dit geschil ging over de garantieplicht van aanlevering van brandbaar restafval over het jaar 2015 tot en met januari 2017 en is tot een eindvonnis gekomen. Het eindvonnis geeft aan dat de Brabantse gewesten zijn verplicht tot het betalen van een naheffing van € 15 miljoen voor minder levering, waarvan € 5,1 miljoen voor de 21 gemeenten in MRE-verband. Er is door de Brabantse gewesten een procedure gestart bij het Gerechtshof om het vonnis te vernietigen.
De gemeente Eindhoven heeft binnen het aandeel restafval van de 21 MRE-gemeenten nagenoeg ongewijzigde hoeveelheden afval aangeleverd aan Attero. En stelt zich op het standpunt dat bij een succesvolle claim van Attero aan het MRE de bijdrage van de gemeente Eindhoven nihil is. Dat is tot nu toe ook steeds zo uitgedragen. Het gecalculeerde risico is gezien het voorgaande 0. De mogelijke claim zal volgens de gemeente Eindhoven dan ook betaald moeten worden door de overige regiogemeenten die in betreffende jaren minder afval zijn gaan aanleveren. Indien Eindhoven toch zou moeten meedoen in een regionale verdeling van de claim, is het risico maximaal € 1,5 miljoen.
Binnen Eindhoven wordt voor deze vordering geen claim op de voorziening afvalstoffen gelegd.

Vervallen

Het door ODZOB doorgelegde risicobedrag is voor 2021 dusdanig laag is dat dit geen risico vormt.

Bestaand, schadekans: mogelijk

Dankzij de door de minister getroffen snelheidsbeperkende maatregel op snelwegen (m.i.v. medio maart 2020 maximaal 100km/h), door Omgevingsdienst Zuidoost Brabant (Odzob) uitgevoerde gevoeligheidsanalyse en in provinciale context gemaakte afspraken over toedelen van stikstofruimte voor woningbouw, is het inmiddels duidelijk dat er voor geplande voorbereiding van woningbouw in Eindhoven vooralsnog geen belemmeringen zijn.
Voor bedrijven (bijv. parkeergarage P5 luchthaven) en bedrijventerreinen is deze duidelijkheid er nog niet. Daar resteert een risico (vertraging/no go) vanwege het afzeggen van de veevoermaatregel. Momenteel wordt op rijksniveau de discussie gevoerd of de sanering van varkenshouderij een oplossing voor het verkrijgen van stikstofruimte kan bieden. Voor dergelijke gevallen dient met de ARIUS-tool te worden aangetoond of ze wel of geen significant effect hebben op Natura2000 gebieden, en of er eventueel benodigde stikstofruimte verkregen dient te worden van de provincie.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 2 miljoen.

Er zijn voorbereidingskosten gemaakt voor de businesscase Renescience door de GR Cure. Deze voorbereidingskosten bestaan uit twee componenten: enerzijds de voorbereidingskosten die betrekking hebben op de toepassing van de Renescience -techniek en anderzijds de voorbereidingskosten die betrekking hebben op onderzoek naar een biovergistingsinstallatie en een bewerkingsmethode. Deze voorbereidingskosten zijn niet gedekt. In 2019 heeft de GR Cure de samenwerking met Orstedt  om te komen tot de toepassing van de Renescience-techniek beëindigd. Dat betekent dat de GR Cure dit gedeelte van de voorbereidingskosten in 2019 als verlies heeft moeten nemen wat leidt tot een negatief vermogen van de GR Cure. Omdat op basis van de meerjarenbegroting van de GR Cure blijkt dat dit negatief eigen vermogen niet zonder extra bijdragen van de gemeenten kan worden ingelopen, hebben we een voorziening getroffen in de jaarrekening 2019 van Eindhoven ter grootte van het Eindhovense deel in het negatief eigen vermogen van de GR Cure (€ 0,8 miljoen).
Over het andere gedeelte van de gemaakte voorbereidingskosten (biovergisting en bewerkingsmethode) lopen we nog het risico dat deze toekomstig ook tot een verlies gaan leiden. Op dat gedeelte heeft het risico van € 2 miljoen betrekking (conform de begroting 2021 van GR Cure). In het coalitieakkoord is bepaald dat Eindhoven geen risicovolle participatie zal aangaan. Er wordt aangestuurd op het risicoloos aanbesteden van de biovergistingsinstallatie en een bewerkingsmethode. Als dit lukt zal een aanzienlijk gedeelte van deze voorbereidingskosten gedurende de looptijd van de businesscase (22 jaar) door huuropbrengsten terugvloeien, waardoor het financieel risico afneemt.

Bestaand, schadekans: mogelijk, risicobedrag: € 16,3 tot 18,7 miljoen.

Een toelichting hierover is terug te vinden in paragraaf 3g - Grondbeleid.