3i. Duurzaamheid

Eindhoven is een fijne stad om in te wonen en te leven. Wij zijn zuinig op elkaar, de stad en de toekomst. We zijn een groene, gezonde, welvarende en duurzame stad voor iedereen en dat willen we zo houden. We zitten in de eerste fase van een transitie. Eindhoven groeit snel, waarbij we stimuleren dat kwantitatieve en kwalitatieve groei elkaar versterken.
In 2050 wil Eindhoven een klimaatneutrale stad zijn, waar zuinig met energie wordt omgesprongen, energie duurzaam wordt opgewekt en grondstoffen en materialen oneindig worden hergebruikt. Dat is niet eenvoudig, maar wel nodig om ook in de toekomst een fijne stad te zijn om in te wonen, werken en recreëren. Maar we weten waar we goed in zijn: technologie, design, kennis en vooral samenwerken.

We hebben een aantal concrete doelen gesteld: 95% CO2 reductie en komen tot een circulaire samenleving in 2050. Als tussendoelstelling daarbij geldt 55% CO2-reductie en 50% minder primaire grondstoffen in 2030. Als eigen organisatie willen we daarbij het goede voorbeeld geven en daarom willen we als gemeentelijke organisatie in 2025 100% uitstoot vrij en duurzaam zijn. Een enorme opgave waar we voor staan, waar we als organisatie op moeten anticiperen. In 2021 continueren en intensiveren we onze activiteiten om deze doelstellingen te realiseren.  
We willen dat doen door dicht bij de inwoners te staan, onze groeiambities mogelijk te maken en verantwoordelijkheid te nemen in de Brainportregio.

Vanuit de kaderbrief is de incidentele intensivering voor  “Klimaat en energie” van € 7,2 miljoen verwerkt waarvan € 4,7 miljoen voor duurzaamheid en € 2,5 miljoen voor groen. Voor de inzet van de duurzaamheidsmiddelen is een opzet gemaakt hoe deze de komende jaren worden ingezet. Hiervoor is onderstaande 'kapstok' verwerkt in de begroting:

Dichtbij de inwoner: we werken aan de energietransitie en het klimaatbestendig maken van onze stad. Onderdeel daarvan is onze aanpak aardgasvrije wijken. Dat moeten we samen doen met onze partners en inwoners. Voor particuliere woningeigenaren is dat nog ver weg. Met de ontwikkeling van een (digitaal) energieloket en aansluiten bij initiatieven in de stad, een gemeentebreed isolatie- en energiebesparingsprogramma voor particuliere eigenaren, onderzoek naar financiële participatie van inwoners in collectieve energie-oplossingen,  het verbinden van initiatieven rondom circulair ontwerpen en bouwen (Circulab) en versteviging van de klimaatbeweging mobiliseren we onze inwoners om stapsgewijs aan de slag te gaan met de energietransitie en daar eigenaarschap in te nemen. Met het loket/platform helpen we onze inwoners om het ‘nieuwe normaal’ in de gebouwde omgeving vorm te geven. Vanuit de kaderbrief begroting 2021 is een (incidentele) intensivering voorgesteld ad. € 2,2 miljoen voor de jaren 2021 – 2023.

Groeiambities mogelijk maken: Er gaat de komende jaren in Eindhoven veel gebouwd worden (w.o. Centrum Zone, KnoopXL etc.) en er komen tienduizenden mensen bij. Het klimaat verandert waardoor bij de bouw rekening gehouden moet worden met veranderde weerssituaties zoals extreme neerslag en de overlast die daar bij komt kijken. Ook neemt de temperatuur toe waardoor hittestress een probleem wordt in versteende gebieden. We sluiten niet meer aan op het aardgasnetwerk, waardoor er andere ruimtelijke oplossingen moeten komen.  Omdat de ruimte boven en onder de grond én duurzame warmte- en energiebronnen in Eindhoven schaars zijn, is het met voorrang ontwerpen van een duurzame energievoorziening voor de centrumzone een cruciale schakel in de bouwopgave van Eindhoven. Doen we dit niet, dan is het risico reëel dat ontwikkelingen gedwarsboomd worden of vertragen doordat er onvoldoende elektriciteit of warmte in het gebied beschikbaar is. Grondstoffen worden schaarser. We willen een afvalloze stad worden waar producten in gesloten technologische en biologische kringlopen gebruikt worden. Om de stad leefbaar en gezond te houden is er meer ruimte nodig voor lopen, fietsen en verblijven en blijft er minder ruimte voor de auto over. We zullen alternatieve vormen van vervoer stimuleren. Al deze ontwikkelingen hebben gevolgen voor de ruimtelijke ontwikkeling van de stad.  Vanuit de kaderbrief begroting is een incidentele intensivering voorgesteld ad. € 0,2 miljoen voor de jaren 2021 – 2023.  

Verantwoordelijkheid nemen in de Brainport: de energietransitie is een immense opgave, waarvoor de komende jaren aanvullende middelen van Europa en het Rijk nodig zijn. Met de beschikbare middelen maakt Eindhoven een start om landelijke afspraken voor het aardgasvrij maken van de stad, het aanjagen van duurzame opwek en energiebesparing voortvarend op te pakken. We nodigen het Rijk uit om deze opgave verder mogelijk te maken, ook financieel. Ondertussen neemt Eindhoven haar verantwoordelijkheid waar haar directe en grote impact ligt. We verduurzamen en maken onze eigen gebouwen aardgasvrij. Met de renovatie van het Stadhuis hebben we laten zien dat dat kan. Onze ervaringen delen we met de stad om andere partijen op weg te helpen en zo een vliegwiel te creëren in het verduurzamen van het vastgoed in onze stad. We zetten stevig in op het thema energietransitie binnen de innovatieve Brainport regio. De gemeente zal onder andere door het sluiten van Klimaatdeals haar partners in de Brainport verbinden en stimuleren om duurzaamheid verder te verankeren in de het economische beleid en de innovatieagenda van de regio. Wij kijken daarbij ook actief naar kansen die zich vanuit Europa voordoen. Vanuit de kaderbrief begroting is een incidentele intensivering voorgesteld ad. € 2,3 miljoen voor de jaren 2021 – 2023.  Dit bedrag is inclusief de intensivering voor Slim verduurzamen en innoveren maatschappelijk vastgoed ad. € 1,5 miljoen.

Wat gaan we in 2021 doen?

Energie
De opgave voor 2050 is enorm: in de Klimaatverordening is 95% CO2-reductie met de tussendoelstelling van 55% in 2030 afgesproken. Aan het stapsgewijs reduceren van CO2 leveren we in 2021 de volgende bijdrage:

1. Nog in 2020 wordt het Klimaatplan 2021-2025 ter vaststelling aangeboden aan de gemeenteraad. In het klimaatplan wordt de aanpak beschreven om de doelstellingen te bereiken. Hierbij wordt ingezet op de drie ‘i’s’: impact, innoveren en iedereen mee en formuleren we de concrete acties die nu nodig zijn om de gestelde doelen in 2030 te realiseren.   
2. We stellen een Klimaatakkoord040 (2021-2030) op. Het doel daarvan is dat de partijen die grote impact hebben op de CO2 reductie in de stad onderling en samen met de gemeente afspraken maken over hun bijdrage aan de klimaatdoelen van Eindhoven en daarbij ook aanzienlijke impact weten te maken. Deze deals in het klimaatakkoord hangen nauw samen met beleid voor een aardgasvrije stad, het opwekken van duurzame energie en verduurzaming van de industrie.  
3. Eind 2021 zal de raad een Transitievisie Warmte vaststellen, met daarin een programmering op hoofdlijnen, waarin we schetsen wanneer we op welke manier aardgasvrij kunnen worden. We zorgen voor een samenhangende visie op aardgasvrije voorzieningen bij bestaande bebouwing én de vele nieuwbouwprojecten die Eindhoven rijk is.
4.  Ondertussen zetten we onze aanpak in de pionierbuurten onverminderd voort: ’t Ven, de Sintenbuurt, Generalenbuurt en Woensel Zuidwest. Tot slot voeren we haalbaarheidsonderzoeken uit naar warmtenetten in diverse delen van de stad.
5. Op bedrijventerreinen zoals De Hurk en Flight Forum onderzoeken we de mogelijkheden voor het opwekken en de uitwisseling van duurzame elektriciteit en warmte. Ook spreken we bedrijven actief aan op het voldoen aan de wettelijke vereisten voor energiebesparing.
6. Eind 2020 wordt het beleid Zonneparken en Windturbines in Eindhoven vastgesteld. Hoewel er nauwelijks ruimte is voor windenergie, worden in 2021 de beperkte mogelijkheden nader verkend. Voor zonneparken is in het beleid een duidelijk kader gemaakt, waaraan ontwikkelingen getoetst worden. Ook onderzoeken we de mogelijkheid om zelf initiatieven te nemen.  
7. In de Regionale Energiestrategie van de Metropoolregio Eindhoven werken we samen met buurgemeenten aan energiebesparing, grootschalige opwekking van duurzame energie en een duurzame warmtevoorziening op regionaal niveau. Dit doen we in nauwe afstemming met de hierboven beschreven activiteiten. In 2021 stellen we samen met de buurgemeenten de RES 1.0 vast.
8. Voor enkele gebiedsontwikkelingen in de centrumzone werken we de energievisie uit tot energieplannen.

Met de extra beschikbare middelen voor duurzaamheid zetten we, naast het verstevigen van enkele bestaande activiteiten extra in op de volgende projecten en activiteiten:

9. We betrekken inwoners en partners in de stad om samen met hen vorm te geven aan de energietransitie. We starten met de opzet van een (energie)loket waar inwoners en andere partijen online terecht kunnen met vragen en bieden hierbij maatwerk. Ze krijgen o.a. advies over mogelijke maatregelen en financieringsmogelijkheden. Daarnaast voeren we een beleidsverkenning uit naar (financiële) participatie van gebouweigenaren in collectieve warmte- en koudevoorzieningen.
10. In aanvulling op de al lopende buurtgerichte aanpak, zetten we een gemeentebreed energiebesparings- en isolatieprogramma voor gebouweigenaren op, waarbij eigenaren actief benaderd worden om energiebesparende maatregelen te treffen.
11. Voor initiatieven van derden om gebieden met bestaande bebouwing aardgasvrij te maken, ontwikkelen we kaders om de warmtevisies te vertalen in energieplannen, warmtekavels en/of bestemmings/omgevingsplannen.
12. Innovaties zijn noodzakelijk om de energiedoelstellingen te realiseren. Als Brainportregio willen we onze innovatieve kracht benutten om een extra stimulans te geven aan de energietransitie en nieuwe technieken en ontwikkelingen onderzoeken, verkennen en testen. In 2021 ligt de nadruk op het ontwikkelen en/of stimuleren van energie-innovaties in dichtstedelijke ruimtelijke ontwikkelingen, waar ruimtegebrek een belemmering vormt voor het inpassen van duurzame energievoorzieningen.
13. Eind 2020 nemen we een besluit over Eigendom en Sturing van Warmtenetten. In 2021 werken we dit verder uit, naar verwachting met een nadruk op collectieve energievoorzieningen in de centrumzone en verdere professionalisering van het gemeentelijke warmtenet.

Missie Europa

In december 2019 heeft de  Europese Commissie een nieuwe, groene focus in gang gezet met de Europese Green Deal. Parallel aan deze Green Deal heeft de Commissie vijf Europese ‘missies’ (moonshots) geformuleerd. Aansprekende, maatschappelijk relevante missies waarin ‘de burger en zijn/haar leefwereld centraal staat’ en die duidelijk de ‘toegevoegde waarde aantonen van Europese investeringen in onderzoek en ontwikkeling.’ Eén daarvan is de missie rond 100 klimaatneutrale steden tegen 2030 voor en door de burger’. In 2020 hebben we ons kandidaat gesteld en een bidbook ingediend om, samen met Helmond, in aanmerking te komen als één van deze 100 steden. We verwachten hier in 2021 meer duidelijkheid over te krijgen. Aanwijzing als één van de 100 klimaatneutrale steden zal extra financiële middelen opleveren, waarmee we onze activiteiten kunnen versnellen en intensiveren.

Circulaire economie

Om in 2050 te komen tot een circulaire samenleving, met als tussendoelstelling 50% minder primaire grondstoffen in 2030, werken we in 2021 aan de volgende activiteiten:

1. samen met de provincie werken verder aan Cirkelstad Brabant.
2. In de Green Business Club Spoorzone nemen we deel aan de werkgroep Circulaire Economie om een bijdrage te leveren aan kansen die bedrijven in de Spoorzone zien om circulair te gaan werken.
3. Met de woningbouwcorporaties werken we onder de vlag van het Pact in 2021 aan een circulaire economie door steeds meer te werken met duurzame materialen en gesloten kringlopen.
4. We gaan verder met gezamenlijk circulair inkopen en aanbesteden; de markt uit kunnen dagen tot meer circulariteit en gezamenlijk circulair kunnen laten slopen.
5. We werken samen met Fontys in het Expertisecentrum Circulaire Economie om in deze regio de volgende stappen richting een circulaire Economie te zetten.
6. Met de e-Wasterace maken we via de scholen kinderen bewust van circulariteit en halen we elektronisch afval op.
7. Daar waar we met bedrijventerreinen aan de slag gaan, verkennen we de kansen als het gaat om circulaire economie.
8. We onderzoeken samenwerking met het NewBlock (voorheen: Circulab) op Strijp-S, om een fysieke plek te creëeren waar lokaal samenspel op het gebied van circulariteit kan ontstaan.  

Mobiliteit

Om de CO2 doelstellingen binnen de sector mobiliteit te realiseren zijn forse stappen nodig. In 2021 zetten we de volgende stappen:

1. We zetten de eerste stappen in de doorontwikkeling van de bestaande milieuzone naar een nul-emissiezone in 2030: uitbreiding van het handhavingsgebied en toevoeging van bussen aan het toegangsregime van de milieuzone.
2. Samen met belanghebbenden werken we maatregelen uit om te komen tot een nul-emissiezone voor bestelauto’s (zakelijk gebruik), vrachtauto’s en bussen in 2025.
3. Eindhoven stimuleert het gebruik van een bouwhub aan de rand van de stad bij grote bouwprojecten in het centrum en de spoorzone.
4. Nieuwe vergunningen voor  aanbieders van (elektrische) deelmobiliteit zorgen voor minder gemotoriseerd verkeer in het centrum.
5. Met de uitbreiding van het aanbod aan elektrische laadinfrastructuur faciliteren we de groei van het gebruik van elektrische voertuigen.
6. Samen met partijen in de regio werken we aan het ontwikkelen en toepassen van innovatieve vervoersconcepten  en –diensten. Een voorbeeld is de MaaS-pilot voor de verduurzaming van onze eigen zakelijke reizen.

Woningbouw

In het Pact werken we in 2021 onverminderd samen met de woningbouwcorporaties aan het verduurzamen van de woningvoorraad. Dit doen we samen op basis van vier duurzaamheidspijlers:

• Duurzame energie en CO2-neutraal
• Natuurlijke stad
• Duurzame materialen en gesloten kringlopen
• Aandacht voor (het effect op) mensen

1. We dagen onder andere gezamenlijk de markt uit  om duurzame producten aan te bieden bij renovatie- en nieuwbouwprojecten en bepalen samen welke buurten als eerste aardgasvrij gemaakt kunnen worden. Ook bij het uitwerken van de Transitievisie Warmte wordt in 2021 samengewerkt. Dit geldt zowel in de pionierbuurten ’t Ven, Generalenbuurt en Sintenbuurt en als ook  in de eerste stappen die naar  volgende buurten worden gezet.
2. Samen met onze partners binnen het Pact gaan we in 2021 ook verder met het verstrekken van energieboxen en concrete energie-adviezen aan huurders.
3. Bijzondere aandacht gaat naar Verenigingen van Eigenaren (Vve’s) van koopappartementen. Met circa 18.000 woningen verdeeld over 965 complexen is dit in Eindhoven een significante doelgroep. Samen met de gemeenten Breda, Oosterhout, Oss, Roosendaal, Tilburg en Waalwijk nemen we als consortiumpartner deel aan het Europese OPZuid subsidieproject ‘Vve POWER Brabant’. Via dit project kunnen Eindhovense Vve’s actief worden gestimuleerd tot verduurzaming van hun bezit. Hierbij kan worden gedacht aan isolatie en het (deels) zelf opwekken van energie, bijvoorbeeld via zonnepanelen. Beperking van de energievraag is een voorwaarde om bestaande woningen op termijn te kunnen aansluiten op een warmtenet of ander collectief alternatief voor aardgas.
4. De overige woningbouwprojecten in Eindhoven dagen we uit een maximale bijdrage te leveren aan de vier duurzaamheidspijlers, opgedane kennis te delen en samen te werken daar waar het kan.
5. Voor mensen met een eigen woning bieden we met De Groene Zone technische en financiële ontzorging voor het plaatsen van zonnepanelen. Door het succes van dit project wordt momenteel ook onderzocht of dit voor andere verduurzamingsmaatregelen interessant kan zijn.

Bedrijvigheid

1. Met VNO-OCW, Stichting OVE en de BOM continueren we de samenwerking voor plannen om bedrijventerreinen te verduurzamen. Met name op de Hurk gaan de komende jaren concrete acties opgezet worden om te verduurzamen. Zo wordt daar onder andere gekeken naar de kansen voor duurzame opwek van energie, duurzame warmte, ontharden en vergroenen. In 2021 hopen we met concrete projecten al stappen te gaan zetten.
2. Op Flight Forum is samen met Flight Forum CV gewerkt aan het verduurzamen van de energie door te onderzoeken hoe de bedrijven onderling energie uit kunnen wisselen. Indien dit een positieve businesscase oplevert hopen we 2021 een platform te bouwen waar ondernemers daadwerkelijk hun energie kunnen verhandelen en uitwisselen.
3. Vanuit toezicht en handhaving wordt bij reguliere milieutoezichtbezoeken, energietoezicht altijd meegenomen. Daarnaast zal naar aanleiding van de resultaten die uit het onderzoek komen met betrekking tot welke bedrijven informatieplichtig zijn en al hebben voldaan, actie ondernomen richting de bedrijven die hun zaken nog niet op orde hebben.

Interne bedrijfsvoering

Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen
Het Slim Verduurzamen van onze Gemeentelijke Gebouwen (SVGG) gaat ook in 2021 gewoon door en wordt geïntensiveerd, waarmee we het goede voorbeeld geven. Na de grote verduurzaming van vooral de Stadhuistoren en het Stadhuis in de afgelopen jaren wordt in 2021 gewerkt aan:

1. het verduurzamen van o.a. Mercado, gelijktijdig met het groot onderhoud aan onder andere de installaties in dit pand.
2. voor de buitenruimte op het Stadhuisplein en het dak van het Stadhuis worden plannen gemaakt om eind 2020/begin 2021 de verduurzaming letterlijk zichtbaar te maken.

Slim Verduurzamen Vastgoed
De eerste resultaten van het verduurzamen van ons vastgoed in de stad zijn in 2020 gerealiseerd, daar gaan we in 2021 mee verder. Dit jaar zal verder in het teken staan van:

1. Verdere uitbreiding/invulling van het vliegwiel met partners in de stad zoals scholen, zorginstellingen en het pact met de woningcorporaties in het kader van Slim Verduurzamen Vastgoed (SVV). We maken daarbij de koppeling met het op te zetten gemeentebrede isolatieprogramma, de gemeentelijke warmtevisie, pilots aardgasvrije wijken etc. In 2021 wordt naar verwachting ook het landelijk beleid zichtbaarder en vertaald naar Regionale Energie Strategieën en een warmtevisie voor de stad. Daar zullen we vanzelfsprekend ook bij aanhaken vanuit SVV.
2. We schrijven een aanpak om in de periode 2021-2023 60 extra panden versneld te verduurzamen.

Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI)

1. Het Plan van Aanpak MVI 2016-2020, loopt eind 2020 af. Voor 2021 staat een nieuw plan van aanpak MVI 2021-2025 op het programma, waarin doorgepakt wordt op de succesvolle resultaten van de afgelopen periode bijvoorbeeld de borging van MVI door de verdere doorvertaling en praktische invulling binnen de eigen inkooppraktijk van de lead buyer teams en de invoering van de MVI zelf evaluatie tool.

Verder zal ook bekeken worden hoe we de nieuwe beleidsperiode aansluiten op organisatie ontwikkelingen (Klimaatplan 2021-2025) en bredere (landelijke, regionale, mondiale) ontwikkelingen. Hierbij zal ook specifiek de link worden gelegd naar de Global Goals (ofwel de Sustainable Development Goals van de VN (SDG’s)) in relatie tot inkoop. De raad zal hierover in het najaar 2020 reeds geïnformeerd worden, vooruitlopend op het nieuwe Plan van Aanpak MVI 2021-2025.